Πρόκειται για τη συναγωγή των δημοσιεύσεων που αναφέρονται στην οικογένεια, στη συγγένεια και στον γάμο. Στηρίζονται σε αρχειακή έρευνα και στη μέθοδο της εθνοϊστορίας, σε επιτόπια εθνογραφική έρευνα / συμμετοχική παρατήρηση με τη μέθοδο της κοινωνικής ανθρωπολογίας και σε αξιοποίηση του πλουσιότατου λαογραφικού υλικού, κυρίως χειρόγραφες συλλογές, που εναπόκεινται στο Κέντρο Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών και στο Σπουδαστήριο Λαογραφίας της Φιλοσοφικής Σχολής που Πανεπιστημίου Αθηνών.
Το θεωρητικό και το ερμηνευτικό πλαίσιο των μελετών είναι η εθνολογία και η κοινωνική ανθρωπολογία. Γίνεται δηλαδή προσπάθεια να επισημανθούν οι τοπικές και οι εθνικές/εθνοτικές ιδιαιτερότητες, ώστε να σχηματισθεί μια σαφής εικόνα για το θέμα. Παράλληλα το ερμηνευτικό σχήμα επεκτείνεται σε μια δομολειτουργική/κοινωνιολογική προσέγγιση των δομών και των μορφών του οικογενειακού/συγγενειακού συστήματος, με εστίαση στις οικογενειακές και γαμήλιες στρατηγικές και στο κοινωνικό φύλο.
Σειρά: LAOGRAPHIA IX
ISBN: 978-960-485-101-0
ISBN2: 9789604851010
Εκδότης: ΗΡΟΔΟΤΟΣ
Συγγραφέας: ΑΛΕΞΑΚΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ
Έτος κυκλοφορίας: 2014
Σελίδες: 660, Διαστάσεις: 15x24
Ιανός, Πολιτεία
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Εκδοτικό σημείωμα
Εισαγωγή
Οικογένεια, συγγένεια και γάμος στη νεότερη Ελλάδα. Εθνοκοινωνιολογική προσέγγιση
Μέρος Α': Οικογένεια: δομές και στρατηγικές
Ι. Αναζητώντας τις οικογενειακές δομές στη νεότερη Ελλάδα. Η περίπτωση της πολυπυρηνικής οικογένειας
Η θέση του προβλήματος (1974-1989)
Η δημοσίευση των δημοτολογίων-απογραφών (1990-1999)
Η πολυτυπία της πολυπυρηνικής οικογένειας στην Ελλάδα
Προοπτικές, συμπεράσματα
Βιβλιογραφία
Summary
II. Η δομή της ελληνικής οικογένειας στη Θράκη
Προλεγόμενα
Οργανωμένες συγγενικές ομάδες
Η συγγενολογική ορολογία
Αρραβώνας και γάμος
Μπαμπά-χακί και τράχωμα
Η μεταβίβαση της περιουσίας και τα κληρονομικά δικαιώματα
Οι σχέσεις μεταξύ των συγγενών και μεταξύ των δύο φύλων
Συμπεράσματα
Resume
III. Αλληλοεπιδράσεις στους οικογενειακούς θεσμούς Ελλήνων και Βουλγάρων στη Θράκη
Βιβλιογραφία
Resume
IV. Το αλέτρι και το κοπάδι: εναλλακτικές οικονομίες και οικογενειακές δομές στους Αρβανίτες της Αττικής και της Βοιωτίας
Summary
V. Η σύνθεση της οικιακής ομάδας σε μια γεωργοκτηνοτροφική κοινότητα: η περίπτωση του Μολύκρειου (Μούη) Ναυπάκτου
Summary
VI. Οικιακή ομάδα και οικονομία σε μια πεδινή κοινότητα. Η περίπτωση του Μαυρονερίου (Κασνεσίου) Λιβαδειά
Summary
VII. Ο κύκλος ανάπτυξης της οικιακής ομάδας στην ορεινή κοινότητα Καστάνιανης Κόνιτσας
Βιβλιογραφία
Resume
VIII. Παρατηρήσεις στην οικογενειακή και συγγενειακή οργάνωση των Ελλήνων του Πόντου
Resume
Μέρος Β': Συγγένεια: συγγενικές σχέσεις και κοινωνικό φύλο
IX. Οικονομία, συγγένεια και κοινωνικό φύλο στην Ελαφόνησο Λακωνίας
Η θέση του προβλήματος
Η οικονομία της Ελαφονήσου. Παρελθόν και παρόν
Συγγένεια και οικογένεια
Γυναίκες και περιουσία
Γυναίκες: λόγος/σιωπή
Βιβλιογραφία
Resume
Χ. Οι Βλάχες του Μετζιτιέ. Οικονομία, κοινωνία και κοινωνικό φύλο σε μια κοινότητα του Πωγωνίου (Ήπειρος)
Βιβλιογραφία
Resume
XI. Εθνοτικές ομάδες και συγγένεια. Η περίπτωση των Ελλήνων Αρβανιτών
Βιβλιογραφικές αναφορές
Resume
XII. Άνδρες, γυναίκες, συγγένεια: ιδεολογία, λόγος και πρακτική στο Οροπέδιο Λασιθίου Κρήτης
Εισαγωγή
Ιστορία, γεωγραφία, οικονομία
Ομάδες συγγένειας
Ανδρικός και γυναικείος λόγος
Πρακτικές και στρατηγικές
Συμπεράσματα
Βιβλιογραφία
Summary
XIII. Συγγένεια και οργάνωση του χώρου στους Έλληνες του Πόντου
Η προβληματική
Γεωγραφία, ιστορία, οικονομία
Οικογένεια, συγγένεια και κοινωνικό φύλο. Η έκφρασή τους στον χώρο
Οργάνωση και ιεραρχία του χώρου. Ο ρόλος των πατρογραμμικών ομάδων
Συμπεράσματα/συζήτηση
Βιβλιογραφία
Summary
Μέρος Γ': Γάμος: γαμήλιες παροχές και στρατηγικές
XIV. Παρατηρήσεις σε μια μορφή γαμήλιας παροχής: το αντιπροίκι
Summary
XV. Εξαγορά της νύφης, προίκα και κοινωνική διαστρωμάτωση στη Μέσα Μάνη (1840-1950): η διαπραγμάτευση της κοινωνικής θέσης
Βιβλιογραφία
Summary
XVI. Το κοινωνικό φύλο του δώρου. Γαμήλιες ανταλλαγές και μεταβίβαση της περιουσίας στη Ναυπακτία
Η προβληματική
Το κοινωνικό φύλο των πραγμάτων
Το κοινωνικό φύλο της δωρεάς: αναλώσιμα και αντικείμενα διαρκούς χρήσης και αξίας
Το κοινωνικό φύλο των δωρεών με νομικές συνέπειες
Συμπεράσματα
Βιβλιογραφία
Summary
XVII. Εργάτες, αγρότες και προίκα στη Λαυρεωτική (1870-1940)
Βιβλιογραφία
Summary
XVIII. Η πρόσληψη της δεύτερης συζύγου ή η στρατηγική της πατρογραμμικής γενιάς στην Ελλάδα
Summary
Eleftherios P. Alexakis, Family, Kinship and Marriage in Contemporary Greece: An ethno-sociological approach (summary)
Ευρετήριο ονομάτων
Ευρετήριο όρων
Πίνακας περιεχομένων
Εικόνα εξωφύλλου: Κεστρινιώτες Αρβανιτόβλαχοι της Ηπείρου (1931) (απο την έκδοση: Αστέριος Ι. Κουκούδης, Οι Βεργιάνοι Βλάχοι και οι Αρβανιτόβλαχοι της κεντρικής Μακεδονίας, Ζήτρος, Θεσσαλονίκη, 2001, σελ. 419).
Βιογραφικό
Ο Λευτέρης Αλεξάκης κατάγεται από τη Λακωνία. Απεφοίτησε από το Λύκειο Λαυρείου και σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία με υποτροφία του ΙΚΥ στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (1962-1967) και Εθνολογία και Κοινωνική Ανθρωπολογία στο Université Libre de Bruxelles (1968-1970) με τους καθηγητές, πολιτισμικής Ανθρωπολογίας Anne Dorsifang Smets, Εθνολογίας, διάσημο δομιστή αφρικανολόγο Luc de Heusch, Φυσικής Ανθρωπολογίας François Twiesselmann και Ανθρωπογεωγραφίας Henri Nicolai. Πήρε το διδακτορικό του δίπλωμα με άριστα από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων το 1980.
Από το 1974 είναι μόνιμος ερευνητής και από τον Ιούνιο του 1996 διευθυντής ερευνών στο Κέντρο Ερεύνης Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών. ΄Eχει πραγματοποιήσει επιτόπια εθνογραφική/λαογραφική έρευνα σε πολλές περιοχές της Ελλάδας (Ήπειρο, Μακεδονία, Στερεά Ελλάδα, Πελοπόννησο, Κρήτη, Λέσβο, Σάμο, Κύθηρα, Κέα) και ήταν υπεύθυνος ερευνητικού προγράμματος του Κέντρου Λαογραφίας με θέμα «Ο γάμος στους κτηνοτρόφους: στρατηγικές και σύμβολα». Ασχολείται κυρίως με το ελληνικό σύστημα συγγένειας, το συμβολισμό και την Εθνολογία και Εθνοϊστορία των Βαλκανικών λαών.
΄Εχει λάβει μέρος σε πολλά τοπικά και διεθνή συνέδρια και έχει δημοσιεύσει περί τις 80 μελέτες, ενώ έχει γράψει τα σενάρια δύο εθνογραφικών ντοκιμαντέρ που προβλήθηκαν από την ΕΡΤ («Κυβελαίοι, ένα ηγετικό γένος της Μάνης». «Η σημαία στο γάμο»). Είναι μέλος πολλών επιστημονικών εταιρειών και ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Εθνολογίας της οποίας διετέλεσε πρόεδρος από το 1992 έως το 1996 και από το 1998 έως το 2000 και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου σε άλλες υπεύθυνες θέσεις κατά διαστήματα.
Έχει διδάξει ως επισκέπτης καθηγητής στο Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (1996-1997). Επίσης έχει διδάξει με ανάθεση από τον τομέα «Εισαγωγή στην Κοινωνική Ανθρωπολογία» στους μεταπτυχιακούς φοιτητές της Λαογραφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών (1999-2000). Επιπλέον έχει επιβλέψει την εκπόνηση μεγάλου αριθμού διδακτορικών διατριβών ως μέλος τριμελών επιτροπών.
Τα κυριότερα έργα του (βιβλία) είναι):
1) Η εξαγορά της νύφης. Συμβολή στη μελέτη των γαμήλιων θεσμών στη νεότερη Ελλάδα. Αθήνα 1984.
2) Η σημαία στο γάμο. Τελετουργία-εξάπλωση-προέλευση. Εθνολογική μελέτη. Αθήνα 1990
3) Τα παιδιά της σιωπής. Οικογένεια, συγγένεια και γάμος στους Αρβανίτες της Αττικής (1859-1940). Παρουσία, Αθήνα 1996)
4) Μάνη. Γένη και οικογένεια. Τροχαλία, Αθήνα 1998 (2η έκδοση).
5) Ταυτότητες και ετερότητες. Σύμβολα, συγγένεια, κοινότητα στην Ελλάδα-Βαλκάνια. Δωδώνη 2006 (2η έκδοση).
6) Ήπειρος. Εθνογραφικό ημερολόγιο (1981-1983). Δωδώνη, Αθήνα 2007.
7) Die Kinder des Schweigens. Familie, Verwandtschaft und Heirat bei den Arvaniten im südöstlichen Attika (1850-1940). Böhlau Verlag Wien Köln Weimar 2008.
8) Οι Βλάχοι του Μετζιτιέ και η ειρωνία της ιστορίας. Μια εθνογραφία του μη προβλέψιμου (2009)
9) Οικογένεια, συγγένεια και γάμος στη νεότερη Ελλάδα. Εθνοκοινωνιολογική προσέγγιση. Ηρόδοτος, Αθήνα 2014
Επιμέλεια βιβλίων
1) Οι Ρομά στην Ελλάδα. ΄Εκδοση Ελληνικής Εταιρείας Εθνολογίας, Αθήνα 2002
2) Ανθρωπολογική σκέψη και έρευνα στην Ελλάδα. Έκδοση Ελληνικής Εταιρείας Εθνολογίας, Αθήνα 2004.
3) Ανθρωπολογία και συμβολισμός στην Ελλάδα. ΄Εκδοση της Ελληνικής Εταιρείας Εθνολογίας, Αθήνα 2008.
